از شهرهای کهن استان خراسان باسابقه و قدمت طولانی خود و دارابودن آثار و بناهای تاریخی از جمله شهرهای کهن ایران بهحساب میآید. این شهر در سالیان گذشته شاهد پیش آمدها و حوادث تاریخی فراوان بوده است. از جمله حوادث مهم گذشته حمله قوم مغول، اسکندر، عربها، تاتارها، ترکمنها به این منطقه بوده است. تایباد درگذشته «مغول آباد» «باخرز»، «طیبات»، «طایباذ»، «تائی آباد»، «تایب آباد»، «تایاباد»، «تایاباذ»، خوانده میشده؛ نام نخستین این شهر «مغول آباد» بوده که مغولان هنگام ورود به این ناحیه، آن را به نام خود خواندند. بعدها این محل، در اثر شیوع طاعون خالی از سکنه و ویران گردید. سالها بعد، بار دیگر مردم در آن جا ساکن شده شهر را آباد کردند. نام «طیبات» به سبب سکونت شمار زیادی از عالمان، عارفان و مردان پاک از جمله شیخ زینالدین ابوبکر - پیر تیمورلنگ - در این شهر به آن اطلاق شده است. مردم محل بر این باورند که در شهر تایباد و پیرامون آن، بادی میوزد که مدت وزش آن در یک شبانهروز، دوازده ساعت است، یعنی نیمی از یک شبانهروز که آن (۱۲ ساعت) را «تای» مینامند. ازاینرو به این شهر «تایباد» گفتهاند.
از بناهای تاریخی و مقبرهها مهم بهجامانده در دل این شهر تاریخی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
مسجد و مقبره شیخ عبدالله که منسوب به مدفن (شهابالدین عبدالله) از عرفای باخرز است.
مجموعه تاریخی مقبره مولانا زینالدین ابوبکر تایبادی که مهمترین شاخص تاریخی شهر تایباد است، ایوانی است رفیع مزین به کاشیکاری و کتیبههای زیبا که مؤید ارادت و توجه به شخصیت عرفانی مولانا زینالدین ابوبکر تایبادی است. وی از مشایخ صوفیه و ازجمله عرفای سده هشتم هجری است.
بنای مقبره شاهزاده قاسم که مشتمل بر اتاقهایی پیرامون یک فضای مرکزی است که در آن هشت محل چله خانه تعبیه شده است و متعلق به دوره صفوی است.
میل کرات در قرون و سدههای پیشین راهنمای کاروانیان و مسافرانی بود که راه خواف به باخرز را طی مینمودند. ویژگیهای این بنای تاریخی اسلوب معماری دوره سلجوقی را به همراه دارد.
رباط عباسآباد که این بنا در زمان آبادانی و رونق خود از جمله کاروانسراهای معتبر خراسان محسوب میگردید که به دلیل فضاهای متعدد و دارابودن امکانات رفاهی از اهمیت خاصی برخوردار بوده و در سفرنامهها و متون تاریخی از آن یاد شده است.
قلعه عباس آباد.که بقایای آن معماری اواخر دوره صفوی را القا میكند.
رباط سنگی در گذشته توقفگاه کاروانیان و مسافران این ناحیه بودهاست. سفالهای پراکنده پیرامون این رباط سنگی مؤید بنیان اثر در دوره سلجوقی و استفاده از آن تا دوران تیموری است.
محوطه تاریخی جوزقا که سفالهای پراکنده موید سکونت در این منطقه از صدر اسلام تا دوران صفویه است..
آبانبار قلعه کهنه ریزه که بنایی آجری است و مخزن این آبانبار درگذشته بهوسیله آب قنات پر میشد. کیفیت معماری انتساب این اثر را بهپیش از دوره صفویه نشان میدهد.
منبع: منطقه ویژه اقتصادی دوغارون