وقتی ما نام این واژه را می‌شنویم خودبه‌خود تصویری از بزرگان دینی در ذهنمان تداعی می‌شود این صفت در معنای لغوی، تصویر، عکس، چهره و خوی‌ها و سرشت‌ها می‌باشد. و کاربرد آن در زمان نام بردن از زیبایی‌ها و صفات نیک و پسندیده و ذات و سرشت نیکو استفاده می باشد.
شمایل بیشتر برای چهره و خصایل پیامبران و ائمه معصومین استفاده می‌شود که از رایج‌ترین شمایل پردازی ها در جهان اسلام به شمار می‌رود و برای مثال به آن بخش از شخصیت پیامبران و ائمه معصومین گفته می‌شود که در رفتار و ظاهرشان نمود پیدا کرده است و توسط دیگران قابل‌مشاهده می‌باشد به همین دلیل است که استفاده کردن این لغت در معنای شکل و ظاهر افراد کاربرد بیشتری دارد.
شمایل پردازی را هنر مردمی یا هنر فطری نیز می‌نامند که با بهره گرفتن از روایات تاریخی خاص و زندگینامه‌های بزرگان دینی و چگونگی آن به تصویرگری چهره و فضایل اخلاقی این بزرگان می‌پردازند.
برای مثال چند نمونه از شمایل پیامبر اکرم را می‌خوانیم: آداب و سنن پیامبر (صلی‌الله علیه و آله و سلم) در ارتباط باخدا؛ همچون وضو، غسل، عبادت. آداب معاشرت با مردم؛ همانند گفتار، خنده، شوخی، معاشرت، استفاده از اشعار و تمثیل‌ها. آداب و سنن فردی؛ مثل چهره، مهر نبوت، مو، خضاب، سرمه کشیدن و... از شمایل پیامبر محسوب می‌شوند.
کتابی از ابو عیسی محمد بن عیسی ترمذی که در مورد شمایل پیامبر نوشته است و با نام‌هایی نظیر الشمائل النبوية، الشمائل المحمديه و الخصائل المحمديه شناخته می‌شود، این اثر درباره صفات ظاهری و اخلاق پسندیده پیامبر اکرم (ص) سخن می‌گوید اعتبار کتاب ترمذی به اندازه‌ای است که دانشمندان بزرگ شیعی مانند ابن شهرآشوب و علامه مجلسی در ثبت اوصاف ظاهری و خصائل اخلاقی رسول خدا (ص) به روایت‌های او استناد کرده‌اند.
منابع: لغت‌نامه دهخدا/ کتاب شمایل النبی ازابوعیسی محمد بن عیسی ترمذی
