تونی موریسون زاده ۱۸ فوریه ۱۹۳۱ – درگذشته ۵ اوت ۲۰۱۹ نویسنده، فمینیست، استاد دانشگاه و برنده جایزه ادبی نوبل ۱۹۹۳اهل آمریکا بود. او طی شش دهه فعالیت ادبی خود، ۱۱ رمان، ۵ کتاب کودک، دو نمایشنامه و یک اپرا نوشت.
ابتدای زندگی
با نام اصلی کلوئه آنتونی ووُفورد در سال ۱۹۳۱ در لورین، اوهایو به دنیا آمد. موریسون با سختی‌های بسیاری که پدرش در تأمین هزینه مالی کشید توانست به کالج برود .در سال ۱۹۵۳ از دانشگاه هاوارد مدرک کارشناسی و در سال ۱۹۵۵ مدرک کارشناسی ارشدش را از دانشگاه کورنل دریافت کرد .هفت سال در دانشگاه هاوارد و سپس در دانشگاه پرینستون تدریس کرد وی در سال ۱۹۵۸ با معمار جامائیکایی «هارولد موریسون» ازدواج کرد و صاحب دو فرزند شد .اما در سال ۱۹۶۴ پس از شش سال زندگی مشترک از همسرش طلاق گرفت. وی به نیویورک نقل مکان کرد و به عنوان ویراستار مشغول کار شد.
موریسون از چندین دانشگاه معتبر جهان از جمله هاروارد، آکسفورد، ژنو، و روتگرز دکترای افتخاری دریافت کرده‌است.
حرفه
آثار او تلفیقی از نقد اجتماعی را دربردارد و به خاطر فضای حماسی، دیالوگ‌های زنده و تصویر کردن شخصیت‌های سیاهپوست آمریکایی مشهور است. او نخستین زنِ سیاهپوستی بود که کرسی‌ای به نامِ خود در دانشگاه پرینستون داشت، اولین زن سیاهپوست آمریکایی و اولین زن سیاهپوست در میان تمام ملیت‌هاست که جایزه نوبل ادبیات را دریافت کرده‌است.
نخستین رمان وی، «آبی‌ترین چشم» در سال ۱۹۷۰ منتشر شد.
رمان «محبوب» که تلاش غمبار مادری به نام مارگارت را برای نجات دخترش از زیر یوغ برده‌داری، روایت می‌کند، در سال ۱۹۸۸ میلادی برنده جایزه پولیتزر شد.
در سال ۱۹۹۸ رمان «دلبند» منتشر شد که داستان یک زن برده سیاهپوست است. این رمان دستمایه فیلمی شد که اپرا وینفری نقش اصلی آن را بازی کرد. در سال ۱۹۷۷ جایزه حلقه منتقدین کتاب ملی آمریکا را برای «آواز سلیمان» گرفت و بنیاد قلم آمریکا در سال ۲۰۱۶ از موریسون برای یک عمر دستاورد ادبی تقدیر کرد .آکادمی نوبل سال ۱۹۹۳ میلادی وی را به دلیل احاطه بر زبان و قدرت تصویرگری ادبی ستود و شایسته دریافت جایزه سالانه ادبیات اعلام کرد.
درگذشت
تونی موریسون پس از مدت کوتاهی حضور در مرکز پزشکی مونتوفیور در برانکس، نیویورک سیتی سرانجام روز دوشنبه ۵ اوت ۲۰۱۹ در سن ۸۸ سالگی درگذشت.
سال ۲۰۱۲ باراک اوباما به وی نشان افتخار آزادی رئیس‌جمهوری اعطا نمود و در سال ۲۰۰۸ جایزه گرمی را دریافت کرد.
آثار
اغلب آثار خود را به بیان تجربه زندگی زنان سیاهپوست اختصاص داد و جان‌مایه اکثر آثار او مذمت برده‌داری و بیان دشواری زندگی فقرا و میزان تبعیض علیه زنان است.
رمان‌ها
از او ۱۱ رمان برجای مانده‌است:
· ۲۰۱۲ - خانه
· ۲۰۰۸ - یک بخشش
· ۲۰۰۳ - عشق
· ۱۹۹۹ - بهشت
· ۱۹۹۲ - جاز
· ۱۹۸۷ - محبوب
· ۱۹۸۱ - بچه قیر
· ۱۹۷۷ - سرود سلیمان
· ۱۹۷۳ - سولا
· ۱۹۷۰ - آبی‌ترین چشم
ادبیات کودکان
· ۲۰۰۷ - اختیار دست کی است؟ آینه یا شیشه؟
· ۲۰۰۴ - اختیار دست کی است؟ توله سگ یا مار؟
· ۲۰۰۳ - اختیار دست کی است؟ مورچه یا آخوندک؟
· ۲۰۰۳ - اختیار دست کی است؟ شیر یا موش؟
· ۲۰۰۲ - کتاب آدم‌های بدجنس
· ۲۰۰۲ - جعبه بزرگ
نمایشنامه
· ۱۹۸۶ - امت خیالباف
غیرداستانی
· ۲۰۰۴ - به یاد بسپار
· ۱۹۹۷ - تولد یک ملیت
· ۱۹۹۲ - بازی در تاریکی
· ۱۹۷۴ - کتاب سیاه
· ۲۰۰۶ منشاء دیگران با مقدمه‌ای از نویسنده آمریکایی مدافع حقوق سیاه‌پوستان تاناهی_ کوتس
جوایز
· ۱۹۷۵: جایزه کتاب اوهیوانا برای سولا
· ۱۹۷۷: جایزه ملی حلقه منتقدان کتاب برای آواز سلیمان
· ۱۹۷۷: جایزه American Academy and Institute of Arts and Letters[
· ۱۹۸۷–۸۸: جایزه کتاب رابرت اف. کندی
· ۱۹۸۸: جایزه هلمریچ
· ۱۹۸۸: جایزه کتاب آمریکا برای دلبند
· ۱۹۸۸: جایزه کتاب آنیسفیلد-وولف دربارهٔ روابط نژادی برای دلبند
· ۱۹۸۸: جایزه پولیتزر برای داستان برای دلبند
· ۱۹۸۸: جایزه کتاب فردریک جی ملچر برای دلبند
· ۱۹۸۸: Ohioana Career Medal برای مشارکت‌ها برای آموزش، ادبیات، و علوم انسانی
· ۱۹۸۹: Honorary Doctor of Letters در دانشگاه هاروارد
· ۱۹۹۳: جایزه نوبل ادبیات
· ۱۹۹۳: Commander of the Arts and Letters, Paris
· ۱۹۹۴: Condorcet Medal, پاریس
· ۱۹۹۴: جایزه رگیوم جولی برای ادبیات
· ۱۹۹۶: سخنرانی جفرسون
· ۱۹۹۶: جایزه کتاب ملی
· ۲۰۰۰: مدال ملی علوم انسانی
· ۲۰۰۲: صد برترین آفریقایی‌تبارهای آمریکایی، فهرست شده توسط Molefi Kete Asante
· ۲۰۰۵: Honorary Doctorate of Letters از دانشگاه آکسفورد
· ۲۰۰۸: راه‌یافته به تالار مشاهیر نیوجرسی
· ۲۰۰۹: جایزه نورمن میلر، دستاورد یک عمر
· ۲۰۱۰: Officier de la لژیون دونور
· ۲۰۱۱: جایزه دستاورد خلاقانه کتابخانه کنگره برای داستان
· ۲۰۱۱: Honorary Doctor of Letters at دانشگاه راتگرز Graduation Commencement
· ۲۰۱۱: Honorary Doctorate of Letters from the دانشگاه ژنو
· ۲۰۱۲: نشان افتخار آزادی رئیس‌جمهوری
· ۲۰۱۳: مدال نیکلا-چنسلر اعطاشده توسط دانشگاه وندربیلت
· ۲۰۱۴: جایزه ملی حلقه منتقدان کتاب اعطاشده توسط حلقه منتقدان کتاب ملی
· ۲۰۱۶: جایزه پن/سائول بیلو برای دستاورد در داستان آمریکایی
· ۲۰۱۶: The Charles Eliot Norton Professorship in Poetry (The Norton Lectures), هاروارد University
· ۲۰۱۶: مدال ادوارد مکداول، اهداشده توسط The MacDowell Colony
· ۲۰۱۸: مدال تامس جفرسون، اهداشده توسط مجمع فیلسوفان آمریکا
