شهر شوش، شهری که، نظاره‌گر وقایع تاریخی شگرف و خاطرات بسیاری از دوران حکومت پادشاهان و مردمان ایران کهن است.

این شهر، پاسدار عمارات و آثار تاریخی باشکوه و ارزشمندی است که بیان‌کننده‌ی بخشی از هویت و فرهنگ غنی سرزمینی است که تاریخ‌شناسان، باستان‌شناسان و مورخان را به تعظیم و نکوهش واداشته است.

بناهای باستانی شوش آن‌قدر زیادند که نمی‌توان گفت کدام یک بر دیگری اولویت بیشتری دارد، کاخ آپادانا شوش یکی از همین جاذبه‌های تاریخی است. کاخی که می‌گویند ییلاق زمستانی داریوش هخامنشی بوده و بیشتر از ۱۰ هزار مترمربع مساحت داشته است.

کاخی که  بادیدن عظمت آن به ناگاه به دنیایی متعلق به ۹۰۰ سال قبل از میلاد مسیح پرتاب می‌شویم که از ۹ هزار سال پیش، یعنی قبل از اینکه آپادانا ساخته شود نیز زندگی در آن جریان داشته است.

این کاخ، به دستور داریوش کبیر احداث شده است. معماری صورت‌گرفته در این مجموعه‌ی عظیم، به‌قدری فوق‌العاده و قابل‌توجه است که همگان را به تحسین وامی‌دارد. دیوارهای بخش داخلی این کاخ با استفاده از آجر لعاب‌دار ساخته شده است که به نقوش سپاه جاویدان، شیر بال‌دار و گل نیلوفر آبی آغشته شده‌اند و آثار به‌جامانده از آن در موزه‌های خارجی نگهداری می‌شود. کارشناسان معماری معتقدند که طرح کاخ به‌صورت عمارتی است کوشک مانند که از ۳ ایوان متشکل از چندین ستون تشکیل شده است. مجموعه‌ی کاخ آپادانا از اتاق‌ها و تالارهای بسیاری برخوردار است که در حال حاضر تنها ۱۱۰ اتاق و تالار آن توسط کاوشگران و باستان‌شناسان کشف شده است. در بخش مرکزی تالاری تعبیه شده که به تالار مرکزی مشهور است که، از ۳۶ ستون برخوردار است که ستون‌های کاخ را به‌صورت کله‌گاوی طراحی شده‌اند.

داخل این کاخ کتیبه‌ای قدیمی هم قرار داشته که روی آن نوشته شده:

(اردشیر، شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه مردمان، شاه روی این زمین، پسر داریوش شاه، داریوش پسر اردشیر شاه، اردشیر پسر خشایارشاه، خشایارشاه پسر داریوش شاه، داریوش پسر و پشتاسپه، هخامنشی می‌گوید: داریوش جد من این آپادانا را ساخت، سپس، در زمان پدربزرگم اردشیر، آپادانا سوخت. حال به خواست اهورامزدا آناهیتا و میترا، من فرمان به بازسازی آپادانا دادم. اهورامزدا،آناهیتا و میترا مرا در برابر تمام بدی‌ها حفظ کنند و نیز آنچه را انجام دادم) که البته این کتیبه نیز مانند سایر آثار در ایران نیست!

امروزه از کل آن برج‌وبارو تنها زیر ستون‌های کاخ باقی‌مانده و اینجا را شبیه به یک‌خانه قدیمی جنگ‌زده کرده است. بخشی از سرستون‌های آن در موزه شوش و بخش مهم دیگر نزدیک به ۱۰۰ سال پیش توسط فرانسوی‌ها به تاراج رفته که برای دیدن آن باید تا لوور رفت و در پایان باید گفت کاخ آپادانا با تمام جسم به تاراج رفته‌اش بازهم روح عظمت خود را در این مکان دمیده است.

منابع: سبک‌شناسی معماری ایرانی، سایت کجارو