ایران در همه ادوار و همیشه مورد توجه استعمار گرها قرارمی گرفت و این تنها به دلیل موقعیت استراتژیکیش بود که سبب میشد چشمان پر حرص و ولع، استعمارگرانی چون انگلیس و روس و... را به خود خیره کند. یکی از این استعمار های دردآور تاریخ ایران بر میگردد به زمان اکتشاف نفت در ایران توسط ویلیام دارسی. باید گفت پس از کشف نفت در جهان، ویلیام دارسی با یک تیم اکتشافی از انگلیس به ایران آمد و پس از رایزنی ها با دربار و رد و بدل کردن رشوه با آنها نهایتا با مظفرالدین شاه قرار دادی موسوم و معروف به قرارداد نفت دارسی را امضا کرد.

امتیاز دارسی در 18 بند تنظیم شد و بر اساس آن مقرر گردید صاحب‌امتیاز، حق اکتشاف، استخراج، حمل‌ونقل و فروش نفت و گاز طبیعی، موم طبیعی و قیر را در سراسر ایران به‌ استثنای پنج استان شمالی آذربایجان، مازندران، استرآباد، گیلان و خراسان به مدت 60 سال در اختیار بگیرد. صاحب‌امتیاز از پرداخت هرگونه مالیات و عوارض گمرکی معاف بود و در ازای بهره‌برداری از موارد مذکور در امتیازنامه، موظف شد مبلغ 20 هزار لیره به‌صورت نقد و 20 هزار لیره به‌صورت سهام به‌ اضافه 16 درصد سود خالص تمامی شرکت‌هایی که به‌موجب امتیاز تأسیس می‌شد را به دولت ایران پرداخت کند.

 دارسی تا آن زمان سیصد هزار لیره هزینه کرده بود و در مرز ورشکستگی قرار گرفته بود که در نهایت اکتشاف های وی در تاریخ 1287 جواب داد و چاه نفتی که در مسجد سلیمان حفر کرده بود تا ارتفاع هفده متر فوران کرد و چشمان همگان را از تعجب بسیار از کاسه هایشان بیرون درآورد. بدین صورت اولین اکتشاف نفت در ایران  توسط وی صورت گرفت. انگلیس  هم که با چشم طمع و حرص و ولع از ابتدا فعالیت های وی را تحت نظر داشت سال بعد از کشف نفت به ایران آمد و اولین شرکت نفت انگلیس و ایران را تاسیس نمود. شرکت نفت انگلیس با هزینه دو میلیون لیره و سهام 51 درصدی بر فعالیت و صادرات نفت ایران به صورت مستقیم نظارت داشت.

بعد از جنگ جهانی اول و درخواست روز افزون کشورها و صنعتی شدن کارخانجات بهره برداری از چاه های ایران با هفت برابر افزایش استخراج می شد و انگلیس با قدرت هر چه تمام تر منابع نفتی ایران را به تاراج می‌داد و سود بسیار کمی عاید ایران و مردم ایران می‌کرد. در دورانی که مردم در قحطی زندگی می‌کردند انگلیس تمام نفت ایران را به بغما می برد و جیره اندکی به مردم ایران می داد که آن هم عاید سران و درباریان می گشت.

دارسی از سال ۱۲۸۰ تا ۱۳۱۲ به قوت خود باقی بود تا در دوره سلطنت رضا پهلوی، وقتی طرف انگلیسی به تعهدات خود به صورت کامل عمل نمی‌کرد و از مبلغ قرارداد تنها سه‌چهارم مبلغ تعهد شده را به ایران پرداخت کرد؛ رضاشاه هم در واکنش به این رفتار به صورت یک طرفه قرارداد را فسخ و آن را آتش زد. بعد از آن انگلیس متممی روی قرار داد دارسی زد با همین عنوان و به موجب این قرار داد امتیاز نفت ایران به مدت 60 سال به طور کامل بر عهده انگلیس قرار گرفت و امتیازی برای ایران حتی ذره ای هل پوک هم، وجود نداشت که اوضاع اقتصادی را از آنچه که بود بسیار بدتر کرد.

متمم قراداد نفت دارسی تا بعد از حکومت رضا شاه یعنی محمدرضا شاه پا برجا بود و با انقلاب اسلامی باطل شد و سبب شد که نیروهای انگلیسی خاک ایران را ترک کنند و امتیاز کامل نفت به ایران بازگشت.

 منبع:

کتاب PERSIAN OIL

www.khabaronline.ir