این شهرستان به عنوان یکی از قدیمی‌ترین مراکز تمدن در منطقه شمال غرب ایران و یکی از شهرهای مهم و تاریخی استان آذربایجان غربی است که در نزدیکی مرز ایران و ترکیه قرار دارد و بعد از ارومیه مهمترین شهر این استان است.
قدمت این شهر به ۳ هزار سال پیش می‌رسد و این شهر در تاریخ پر فراز و نشیبش میزبان حکومت های مختلفی در خود بوده است در عصر باستان اورارتوها بر منطقه خوی حکومت میکردند، سپس تحت حکومت مادها گشت و پس از آن به ساسانیان رسید. در عصر صفوی خوی به‌خاطر نزدیکی با مرز امپراتوری عثمانی، اهمیت زیادی پیدا کرد و در عصر قاجار و جنگ جهانی اول نیز، به دلیل نزدیکی با مرز روسیه، مورد توجه قرار گرفت و به دستور فتحعلی شاه یک دیوار دفاعی پیرامون شهر خوی بنا شد که هنوز هم بقایای آن برجاست. شهر خوی ، به سبب قرارگیری در شاه‌راه‌های ارتباطی مختلف از جمله راه ابریشم، بناهای تاریخی و کارواسراهای متعددی در آن یافت می‌شود.
از قدیمی‌ترین آثار تاریخی به جای مانده در دل این شهرستان میتوان به کلیساهای تاریخی متعدد همچون کلیسای سورپ سرکیس که از قرن چهارم میلادی بر جای مانده، کلیسای فنای و کلیسای قریس از دوره ایلخانیان اشاره کرد. کلیسای ملهذان نیز از کلیساهای تاریخی این منطقه است که ار دوره صفوی برجای مانده است.
علاوه بر چندین کلیسا، آثار تاریخی دیگری نیز از دوره ایلخانیان در این شهر به یادگار مانده و از مشهورترین دیدنی های تاریخی خوی به حساب می‌آیند؛ مانند دروازه سنگی و مسجد مُطلِّب خان که از ساجد روباز ایران به شمار می‌رود.
در کنار تمام جاذبه‌های نام برده شده، شاید بتوان از مزار شمس تبریزی به عنوان معروف‌ترین دیدنی خوی نام برد. مناره یا برج شمس تبریز که در این محل قرار دارد، از بناهای منحصربه‌فرد منطقه است که هر ساله میزبان کنگره بین‌المللی شمس تبریزیست.
بقعه‌ای نیز در شهر خوی قرار دارد که آن را مقبره پوریای ولی مینامند اما بر اساس اسناد تاریخی محل واقعی آرامگاه این پهلوان در شهر خیوه اربکستان است.
در کنار تاریخ غنی و پربار، نمیتواتن از طبیعت زیبا و چشم‌نواز خوی چشم پوشی کرد. که از دیدنی ترین آنها میتوان به منطقه حفاظت شده مراکان ،منطقه شکار ممنوع زرآباد و تپه ماهورهای بسیار، آبشار بدلان و...اشاره کرد
آداب و رسوم خوی تلفیقی از آیین‌های پیش از اسلام و اسلامی است. عاشیق‌ها (و یا همان اوزان‌های قدیمی) نماد فرهنگ اصیل منطقه، هنوز نیز در زندگی مردم حضوری چشمگیر دارد
منبع: وبسایت کجارو
