باستان شناسی یکی از جذاب ترین رشته ها برای علاقه مندان به تاریخ و تمدن های گوناگون هستش؛ باستان شناسان زیادی در جهان بودن که کشفیات خارق العاده و فراوانی رو تو کشور های مختلف به ثبت رسوندن. بین اونا یکی از باستان شناسان مشهور جهان به نام ژاک ژان ماری دو مورگان تو سال ۱۲۷۶ شمسی به ایران اومد و اقدامات زیادی رو تو خاک ما انجام داد.

این زمین شناس، باستان شناس، محقق و مهندس معدن فرانسوی که متولد سال ۱۸۵۷ میلادی هستش، در میان مشهور ترین افراد رشته خودش قرار داره. اون از سال ۱۲۷۶ تا ۱۲۹۱ شمسی یعنی به مدت ۱۵ سال، هدایت یک تیم باستان شناسی فرانسوی رو در ایران و شوش بر عهده داشت که ساخت قلعه شوش از اقدامات همین فرد بوده.

ژاک مورگان در سال ۱۲۸۶ تحقیقات خودش در قفقاز رو به اتمام رسوند و از سوی وزارت آموزش عمومی فرانسه ماموریت گرفت تا با سفر به ایران در مورد مسائل زیادی مثل موضوعات جغرافیایی، زمین شناسی، زبان شناسی و مردم شناسی تحقیق کنه.

مورگان ابتدا به تهران سفر کرد و بعدش به شهر های مازندران، گیلان و تالش رفت تا گویش مردم اون مناطق رو مورد بررسی قرار بده. اون همچنین در ادامه برای مطالعات زمین شناسی و باستان شناسی به کردستان و لرستان سفر کرد. مورگان اولین فردی بود که در سال ۱۲۷۱ به وجود نفت در قصر شیرین کوه های زاگرس پی برد.

در آغاز، نه دولت ایران و نه دولت فرانسه به آن توجهی نشان ندادن، اما سرانجام در سال ۱۲۸۱ بهره برداری از نفت منطقه به سرپرستی ویلیام ناکس دارسی انگلیسی شروع شد. مورگان در مرحله بعد به دنبال نشانه هایی از آشوریه ها به ایلام رفت و مدت زمان زیادی رو در شوش گذروند. نیروهای اعزامی به این منطقه به رهبری مارسل دیولافوی ۶ سال قبلش، شوش رو ترک کرده بودن. در بین محوطه های گسترده که پر بودن از ویرونه ها، توجه مورگان به ارگی جلب شد که تو دامنه اون موفق به کشف تکه هایی از ظروف سفالی بسیار قدیمی و تعدادی سنگ چخماق شد. این کشفیات در از سر‌گیری کاوش در این منطقه تاثیر بسزایی داشت. دمورگان تو راه بازگشت به تهران مساله را با رنه دو‌بالوی، وزیر خارجه فرانسه که مشتاق بود تحقیقات باستان شناسی ایران رو انحصارا در اختیار فرانسه قرار بده مطرح کرد.

در ادامه کاوش های فرانسو‌ی ها در منطقه شوش ادامه داشت که در نهایت کشف لوح حمورابی نقطه اوج این کاوش ها بود. قوانین این لوح در مجموعه خاطرات هیات فرانسوی در ایران از سال ۱۹۰۰ به بعد چاپ شد.

از اونجایی که فعالیت های باستان شناسی شوش در فصل زمستان انجام می شد، ژاک دمورگان و برادرش تابستان ها رو به کاوش در گورستان های اواخر عصر مفرغ و آهن تالش می پرداختن. انتشار نتایج تحقیقاتشون نشون می داد که دمورگان در حوزه ما قبل تاریخ باستان شناس موفقی بود. از سمت دیگه کار در شوش خسته کننده شده بود و دمورگان معمولا هدایت تحقیقات را به همکاراش می سپرد. تو سال ۸۳ـ۱۲۸۲ معابد اینشوشیناک و نینهورساگ شوش به شیوه ای غلط کاوش شد.

بعد از اون در سال ۱۲۸۴ محقق ها به خاک کم نظیری تو گورستان شوش رسیدن که به وضوح نشون دهنده هم زیبایی سرامیک های باستانی و هم وجود مس بود که ثابت می کرد قدمت منطقه به یک دوره دیر تر از اون چه انتظار می رفت بر می گشت. دمورگان با جدا کردن آثار باستانی از بافت باستان شناسی اونا صدمات جبران ناپذیری رو به مطالعات باستان شناسی ایران وارد کرد.

 منبع: https://anthropologyandculture.com