شروانشاهان دودمان‌های پادشاهی محلی در شروان (ناحیه‌ای در قفقاز) و اطراف آن بودند، که از اواخر سده دوم تا اوایل سده دهم خورشیدی بر بخش‌های از این
سزمین‌ها فرمان می‌راندند. مرکز شروانشاهان در آغاز شهر شابران (شاوران) بود، اما در دوره‌های مختلف شهرهای دیگری را نیز مرکز حکومت شان شدند. نخستین سلسله شروانشاهان در اوایل حکومت عباسیان به قدرت رسید، «یسار» یکی از پایه گذاران شروانشاهان هست. سرانجام در سال ۹۱۷ خورشیدی (۹۴۵ قمری) به دست شاه تهماسب یکم صفوی برافتاد.
شروانشاهان در دورهٔ سلجوقیان همچنان در قدرت خود باقی بودند و با پادشاهان آن سلسله رابطه داشتند و گاه نیز مطیع و خراج‌گزارشان می‌شدند. مهم‌ترین دوره پادشاهی این سلسله عهد منوچهر دوم است. او اگرچه عنوان «خاقان اکبر» را داشت، اما تابع سلجوقیان عراق بود. این وضعیت تا پایان پادشاهی طغرل بن ارسلان آخرین پادشاه سلجوقی عراق ادامه داشت و از این پس، پادشاهان شروان تابع و باج‌گزار شاهان گرجی شدند و با آنان وصلت کردند.
هنگامی که جلال‌الدین خوارزمشاه بر آذربایجان تسلط یافت، شروان مدتی خراج‌گزار او بود. همچنین شیخ جنید و شیخ حیدر در جنگ با شروانشاهان به قتل رسیدند ولی شاه اسماعیل یکم صفوی انتقام آنها را از شروانشاهان گرفت و نواحی شروان را به باد غارت داد. دولت این خاندان تا سال ۹۱۷ خورشیدی (۹۴۵ه.ق) دوام داشت و در این سال به دست شاه تهماسب یکم صفوی نابود گردید؛ ولی بعداً دو تن دیگر نیز به حکومت رسیدند.
ایرانی‌شدن فرهنگی شروانشاهان در زمان یزید بن احمد (یزید دوم) (۳۸۱ ق) شکل گرفت. مینورسکی می‌نویسد: «این واقعیت که یزید بن احمد و دخترش شمکویه در شابران دفن شدند، با توجه به پیدایش ناگهانی نامهای ایرانی در میان نوادگان او حایز اهمیت است. احتمال بسیار دارد که این نوآوری ناشی از ازدواج یزید با شاهزاده خانمی از خاندان‌های قدیمی محلّی بوده باشد.»
Instageram: Magazine.Katibeh
