صدام حسین رئیس‌جمهور سابق عراق (۸ اردیبهشت ۱۳۱۶–۹ دی ۱۳۸۵) پس از آن‌که توسط محکمه عالی کیفری عراق به اتهام جنایت علیه بشریت از جمله کشتار ۱۴۸ تن از مردم دجیل در سال ۱۳۶۱ مجرم شناخته شد، در ساعت ۶:۰۷ به وقت محلی (۳:۰۷ UTC) در تاریخ ۹ دی ۱۳۸۵ (۳۰ دسامبر ۲۰۰۶) به دار آویخته شد.
صدام حسین از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۸۲ (۱۹۷۹ تا ۲۰۰۳) که نیروهای ائتلاف بین‌الملی به رهبری آمریکا به عراق حمله کردند رئیس‌جمهور عراق بود.
پس از صدور حکم اعدام، صدام از دادگاه درخواست می‌کند که به‌جای دار زدن، به روش تیرباران اعدام شود. او اظهار داشت روش قانونی و نظامی اعدام برای سربازان و فرماندهان آنها تیرباران است. دادگاه این درخواست صدام را رد کرد. دو روز پیش از اعدام صدام، نامهای به نوشتهٔ او توسط وبسایت حزب بعث - منطقه عراق، منتشر شد. او در این نامه، مردم عراق را دعوت به اتحاد کرده بود.
صدام حدوداً در ساعت ۶ بامداد به وقت محلی در تاریخ ۹ دی ۱۳۸۵ (۳۰ دسامبر ۲۰۰۶) در صبح روز عید قربان به دار آویخته شد.
مراسم اعدام در اردوگاه عدالت در شهر کاظمین در شمال عراق برگزار شد. این مرکز سابقاً محل حضور سران اطلاعات نظامی بود. این اردوگاه بعدها با نام اردوگاه بانزای شناخته می‌شد که در آن شهروندان عراقی زیادی توسط مأموران صدام شکنجه و کشته شدند.
برخلاف گزارش‌های اولیه، صدام به تنهایی و در غیاب دو وزیر خود به نامهای برزان تکریتی و عواد البندر اعدام شد. این دو نفر پس از عید قربان اعدام شدند. علی حسن المجید نیز، در سال ۲۰۰۷ محاکمه و در ۲۵ ژانویه ۲۰۱۰، اعدام شد
آخرین اقدام قانونی پیش از اعدام صدام حسین دادن کارت قرمز به وی بود. این کار توسط یکی از مقامات دادگاه انجام شد و به معنای آن بود که اعدام وی حتمی است. بر اساس گفته‌های یکی از شاهدان، صدام پیش از اعدام «بسیار آرام بود و نمی‌لرزید». با این‌حال برخی گزارش‌ها مبنی بر این است که درگیری کوچکی هنگام خارج کردن وی از سلول اتفاق افتاد. موفق الربیعی، مشاور شورای امنیت ملی عراق که شاهد مراسم اعدام بود به العربیه گفت:
«صدام حاضر نشد که نقاب مخصوص اعدام را به سر کند». الربیعی افزود «صدام تا آخر قوی ماند. برخی دوست دارند بگویم که او داشت از حال می‌رفت یا اینکه تحت تأثیر دارو بود، اما حقیقت را برای تاریخ باید گفت، صدام تا آخر قوی ماند و هیچ نشانه‌ای از ترس در او ندیدم»
هیچ مقام آمریکایی در محل اعدام وی حضور نداشت. گفته می‌شود که رفتار صدام «مطیعانه» بوده‌است. در هنگام اعدام همچنان همان قرآنی را که در تمام طول محاکمات در دست داشت به همراه خود آورده بود. موفق الربیعی، می‌گوید:
"صدام در محل اعدام، بارها فریاد زد: مرگ بر اشغال‌گران!"
ربیعی همچنین اظهار داشت از صدام پرسیدم که آیا وحشت‌زده یا پشیمان هستی؟ وی پاسخ داد:
«خیر. من یک مبارز هستم و از هیج چیز ترسی ندارم. من تمام عمر خود را مشغول جهاد و مبارزه با اشغال بوده‌ام. کسی که قدم در این راه گذاشته، از هیچ چیز نمی‌ترسد.»
سامی العسکری که یکی از شاهدان مرگ صدام بود گفت: «پیش از آن‌که طناب به گردن صدام انداخته شود او فریاد الله اکبر سر داد و ادامه داد: ملت پیروز است و فلسطین عربی است». سپس صدام صلوات فرستاد و گفت: «درود بر محمد و پیروان او» که ناگهان چند نگهبان در اشاره به مقتدی صدر، فریاد زدند: «زنده‌باد مقتدا» صدام با تمسخر، واژهٔ مقتدا را تکرار کرد و با لحنی سرزنش‌آمیز به آنها گفت:
"شما این کار خود را شجاعت می‌دانید؟"
فیلمی که توسط شبکهٔ الجزیره به دست آمده بود، نشان داد که یکی از حاضران فریاد می‌زند:
«برو به جهنم»
صدام در پاسخ می‌گوید: "جهنمی چون عراق؟"
در این هنگام، نمایندهٔ دادستان به آنها تذکر می‌دهد: «آقایان تمامش کنید. او در حال اعدام است.»
سپس صدام لفظ شهادتین را بر زبان آورد و پیش از پایان آن، سکوی زیر پای او باز شد و او به‌سرعت جان باخت. در فیلم منتشر شده، صدای شکسته شدن گردن صدام، قابل شنیدن است. جسد صدام پس از دقایقی کوتاه، پایین آورده شد و بعد از بررسی توسط پزشک، مرگ وی در ساعت ۶:۰۳ تأیید شد و جسد وی در تابوت قرار داده شد.
پوشش خبری
فیلم تلویزیونی آماده کردن صدام برای اعدام ابتدا از طریق تلویزیون عراق و سپس در سراسر جهان پخش شد. در فیلم پخش شده تنها لحظات پیش از انداختن طناب به گردن وی نشان داده شد. اما چند ساعت بعد تصاویر جسد صدام که در کفن پیچیده شده بود توسط دولت عراق و به منظور اثبات مرگ وی انتشار یافت. البته در خبرها آمده که فیلم به صورت HDTV ضبط شده‌است.[نیازمند منبع] سی‌ان‌ان گزارش داد که پس از اعدام صدام، مردم اقدام به برگزاری جشن در مکان اعدام وی کردند و گروهی به دور جسد وی به رقص و پایکوبی پرداختند.
نخست‌وزیر عراق دو روز پس از اعدام صدام دستور داد شخصی که در آخرین دقایق زندگی صدام با وی جربحث کرده و شخصی که توسط تلفن همراه خود از وقایع فیلم‌برداری کرده‌است شناسایی شوند. یکی از شاهدین اعدام ادعا کرد که با اینکه همهٔ شاهدین پیش از پرواز هلیکوپتر حامل خودشان جستجو شدند ولی وی شاهد این بوده‌است که دو تن از آنها که از اعضای والارتبهٔ حکومتی هم بودند دو گوشی تلفن همراه در اختیار داشتند.
خاک‌سپاری
رغد حسین، بزرگ‌ترین دختر صدام که به اردن پناهنده شده بود، درخواست کرد تا جسد وی را به کشور یمن انتقال داده و دفن کنند تا سپس در صورت به گفتهٔ خودشان «آزاد شدن عراق» به این کشور برگردانده شود. جنازهٔ صدام در روز ۳۱ دسامبر ۲۰۰۶، با یک بالگرد نظامی نیروهای آمریکایی برای تدفین به زادگاه او، عوجه در تکریت فرستاده شد.
جسد وی سپس به رئیس عشیرهٔ ابوناصر و استاندار استان صلاح‌الدین تحویل داده شد. خانوادهٔ صدام درخواست داشتند که برای رعایت مسائل امنیتی، جسد در الرمادی دفن شود. این درخواست نیز پذیرفته نشد و جسد صدام حسین در ۳ کیلومتری محل دفن خانواده و پسران خود، قصی و عدی و در مکانی دارای یک گنبد که به دستور او در دهه ۱۹۸۰ برای انجام مراسم مذهبی ساخته شده بود، به خاک سپرده شد.
با هجوم داعش به عراق، طی درگیری‌ها بین پیکارجویان داعش و نیروهای امنیتی عراق، مقبرهٔ صدام ویران شد. گفته می‌شود جسد وی پیش از ویرانی مقبره، توسط افرادی از یک طایفهٔ سنی، نبش قبر شده و به مکانی نامعلوم منتقل شده‌است.
واکنش‌ها
واکنش‌ها نسبت به اعدام صدام گوناگون بودند. بسیاری از افراد که اکثراً آسیب‌هایی از نظام دیکتاتوری صدام دیده بودند به شدت از اعدام وی حمایت کردند. برخی از این قربانیان نیز خواستار آن بودند که صدام برای دیگر جنایتهایش که موجب مرگ افراد بسیار بیشتری (نسبت به مقدار مذکور در پرونده) شده محاکمه و مجازات شود. گروهی بر این باور بودند که اعدام صدام باعث افزایش روحیه مردم خواهد شد اما در مقابل کسانی هم فکر می‌کردند که این کار موحب افزایش خشونت‌ها خواهد گردید. در جامعهٔ بین‌المللی افراد زیادی از اجرای عدالت در مورد صدام حمایت کردند ولی نسبت به مجازات اعدام که هم‌اکنون در اتحادیه اروپا، آمریکای شمالی و جنوبی و استرالیا ممنوع است اظهار نارضایتی کردند. مدافعان صدام هم اعدام وی را ناعادلانه خواندند.
سخنگوی دختران صدام گفت: «از اینکه پدرمان با شجاعت با اعدام‌کنندگانش برخورد کرد به خود می‌بالیم». پس از اعدام صدام حسین، حماس و هواداران آن، این اعدام را محکوم کرده و برای او در شهرهای فلسطین «خیمه عزا» به پا کردند.
فوزی برهوم سخنگوی حماس، صدام حسین، رئیس‌جمهوری وقت عراق را به عنوان حامی برای ملت فلسطین می‌داند. بعضی افراد وابسته به حماس نیز در اظهارنظرهایشان از مرگ صدام تحت عنوان «شهادت» یاد کردند.
لیبی در حمایت از صدام و به مناسبت مرگ او، سه روز عزای عمومی اعلام کرد. سه روز در لیبی عزای عمومی اعلام شد و تمام پرچم‌ها، نیمه‌افراشته شدند؛ همچنین تمام جشن‌ها از جمله جشن عید (قربان) به عنوان عزای عمومی برای صدام که او را اسیر جنگی می‌دانستند لغو شد. همچنین واتیکان اعدام صدام را خبر حزن‌انگیز خواند
خبرگزاری رویتر از افغانستان گزارش داد که یکی از فرماندهان ارشد طالبان گفت: «اعدام صدام باعث تقویت روحیهٔ مسلمانان خواهد شد. جهاد در عراق شدیدتر خواهد شد و حمله به اشغال‌کنندگان افزایش خواهد یافت».
در کنار تمامی جشن‌های مردم، نیروهای آمریکایی آمادهٔ حملات انتقام‌جویانهٔ طرفداران صدام شدند. جورج بوش اعلامیه‌ای در خصوص اعدام صدام حسین منتشر کرد و اظهار داشت که مرگ وی باعث پایان خشونت‌ها نخواهد شد. او همچنین گفت: «صدام پس از محاکمه‌ای عادلانه اعدام شد - همان نوع محاکمه‌ای که وی از قربانیان رژیم سفاک خود دریغ می‌داشت».
پلیس تکریت هر گونه ورود و خروج به شهر را تا چهار روز ممنوع اعلام کرد.
در آمریکا نیز جشن‌هایی برای اعدام صدام برگزار شد که مهم‌ترین آنها در شهر دیربورن ایالت میشیگان که محل سکونت جمعیت زیادی از شیعیان عراقی آمریکایی است انجام شد و در لس آنجلس گروه اپوزیسیون جمهوری اسلامی، حزب مرزپرگهر نیز از سوی ایرانیان جشنی به مناسبت اعدام صدام حسین در کافه زینیو در یوتیوب برگزار کرد.
