دانشگاه کمبریج (University of Cambridge) در شهر کمبریج (بریتانیا) در کناره رودخانهٔ کَم، واقع شده‌است. این دانشگاه در سال ۱۲۰۹ تأسیس شده و دومین دانشگاه قدیمی در منطقه انگلیسی زبان و سومین دانشگاه قدیمی در جهان به‌شمار می‌آید. از آن جا که دانشگاه آکسفورد نیز قدمتی قدیمی دارد، از این رو به این دو دانشگاه، «دانشگاه‌های باستان» می‌گویند و نام آن‌ها را آکسبریج نهاده‌اند. این دانشگاه در بسیاری از رشته‌ها بهترین دانشگاه جهان است و در همه رشته‌ها همواره از بهترین‌های دنیا محسوب می‌شود و دانشجویان این دانشگاه از بهترین دانشجویان و گزینشی‌ترین آنان در جهان هستند. طبق مقاله ای در سایت US News هیچ دانشگاهی مانند این دانشگاه در تغییر جهان نقش نداشته‌است. طبق رتبه‌بندی شانگهای دانشگاه کمبریج در رتبه سوم دانشگاه‌های جهان قرار دارد.

• تاریخچه

نخستین سند رسمی که به تأسیس دانشگاه کمبریج اشاره می‌کند سندی است مربوط به هنری سوم انگلستان که به دانشگاه کمبریج اجازهٔ تربیت اعضای خود و یکسری امتیازاتی همچون معافیت‌های مالیاتی را می‌دهد. سند بعدی نیز گرگوری نهم در سال ۱۲۳۳ در این ارتباط دارد که به دانش‌آموخته‌های این دانشگاه اجازه تدریس به جامعه مسیحی را می‌دهد.

فرایند آموزش در کمبریج در طول جنگ جهانی اول به شدت مختل شد، زیرا ۱۴ هزار نفر از اعضای این دانشگاه در جنگ حضور یافتند و دو هزار و ۴۷۰ نفر از آنها جان خود را از دست دادند. اما در طول جنگ جهانی دوم کمبریج باافزایش شدید تعداد دانشجویان مواجه شد که ناشی از شهرت و موفقیت‌های دانشمندان کمبریج بود.کمبریج یکی از هشت دانشگاه بریتانیایی بود که در مجلس بریتانیا جایگاه داشت که این حق در سال ۱۹۵۰ به واسطه تصویب قانون نمایندگی مردم در سال ۱۹۴۸ منتفی اعلام شد.

• دانشکده‌ها

تأسیس دانشکده‌های دانشگاه کمبریج کاملاً اتفاقی بود و از روز اول قرار بر تأسیس چنین جاهایی نبود. عمر هیچ‌کدام از دانشکده‌های موجود در کمبریج به اندازه عمر خود دانشگاه کمبریج نمی‌رسد. اما با این حال، اولین دانشکده این دانشگاه با نام پیترهوس (Peterhouse) در سال ۱۲۸۴ تأسیس شد. بعد از آن و خصوصاً در قرون چهاردهم و پانزدهم نیز دانشکده‌های دیگری نیز تأسیس شدند.

داتشکده‌های کمبریج از محصولات فرعی تاسیس دانشگاه بوده‌اند، هیچ دانشکده‌ای در جهان وجود ندارد که قدیمی‌تر از دانشگاهش باشد. دانشکده‌ها به دانشجویان کمک هزینه تحصیلی اعطا می‌کردند. کمبریج همچنین دارای مراکزی بدون کمک هزینه‌بود که خوابگاه نامیده می‌شدند و طی قرن‌های مختلف و به تدریج جذب دانشکده‌ها شدند. اولین دانشکده کمبریج با نام پیترهاوس در سال۱۲۸۴ توسط اسقف الی تاسیس شد و بسیاری از دیگر دانشکده‌های این دانشگاه در قرن‌های پانزدهم و شانزدهم راه‌اندازی شدند. جدید‌ترین دانشکده این دانشگاه رابینسون نام داشته و در دهه ۱۹۷۰ تأسیس شده‌است و کالج هومرتن که در مارچ ۲۰۱۰از شکل انجمن به دانشکده کامل تبدیل شد، از این رو می‌توان آن را جدید‌ترین دانشکده کمبریج نامید.

• تحصیلات خانم‌ها

در ابتدا تنها مردان حق تحصیل در کمبریج را داشتند اما در سال ۱۸۶۹ اولین دانشکده زنان با نام گیرتن تأسیس شد و پس از آن دانشکده نیونهام در سال ۱۸۷۲، دانشکده هاگز هال در سال ۱۸۸۵؛‌ نیوهال در سال ۱۹۵۴ و دانشکده لوسی کاوندیش در سال ۱۹۶۵ ویژهٔ زنان تاسیس شدند. تلاش برای تبدیل کردن زنان به اعضای دائمی کمبریج تا سال ۱۹۴۸ موفقیت آمیز نبود.

از سال ۱۹۲۱ به دانشجویان زن مدرک دیپلم اعطا شد و از آنجایی که دانشجویان زن برای تحصیل در دوره لیسانس پذیرفته نمی‌شدند، سهمی از مدیریت امور دانشکده‌ها نداشتند، زیرا در کمبریج هر دانشکده مستقل بوده و از دارایی و درآمد مخصوص به‌خود برخوردار است. از سال۱۹۷۲ تا ۱۹۸۸ دانشکده‌های مردانه کمبریج پذیرش دانشجویان زن را آغاز کردند و در سال ۱۹۷۹ اولین دانشکده زنان کمبریج نیز آغاز به پذیرش دانشجویان مرد کرد. اما کمبریج همچنان تنها دانشگاهی در بریتانیا است که در آن دانشکده‌هایی وجود دارند که تحصیل مردان در آنها ممنوع است.

اولین دانشکده خانم‌ها با نام کالج گیرتن، توسط امیلی دیویس در سال ۱۸۶۹ تأسیس شد؛ بعد از آن و در سال ۱۸۷۲ دانشکده نون‌هام تشکیل شد. کالج‌های دیگری نیز برای خانم‌ها در سال‌های ۱۸۸۵، ۱۹۵۴ و ۱۹۶۵تشکیل یافت. اولین امتحانی که از دانشجویان خانم گرفته شد در سال ۱۸۸۲ بود ولی تا سال ۱۹۴۸ خانم‌ها به عنوان عضو کامل دانشگاه محسوب نمی‌شدند.

• موقعیت

مرکز اصلی دانشگاه در شهر کمبریج قرار دارد و بیشتر دانشجویان در همین شهر ساکن هستند. دانشجویان ساکن حدود ۲۰٪ کل جمعیت شهر را تشکیل می‌دهند.

• دانشکده‌ها

کمبریج دانشگاهی ائتلافی است، به این مفهوم که متشکل از دانشکده‌هایی خودمختار و مستقل است که هریک دارایی و درآمد مخصوص به خود را دارند. بیشتر این دانشکده‌ها دانشجویان و استادان را از سطوح و درجات مختلف گرد هم آورده و در هر یک از هیات‌های علمی می‌توان اساتیدی را از دانشکده‌ها مختلف یافت.

وظیفه هیات‌های علمی هماهنگی کلاس‌های درسی، برگزاری سمینارها، انجام تحقیقات و تعیین سرفصل درس‌ها است و عملکرد این هیات زیر نظر یک هیات عمومی قرار دارد.این مجموعه‌ها در کناریکدیگر دانشگاه کمبریج را به‌وجود می‌آورند که ریاست کلی آن به عهده مدیر کل دانشگاه یا صدراعظم دانشگاه است.

کمبریج دارای۳۱ دانشکده است که سه دانشکده موری ادواردز، نیونهام و لوسی کاوندیش ویژه زنان است. دانشکده داروین تنها مرکزی است که از ابتدا دانشجویان مرد و زن را همزمان ثبت نام می‌کرد. همه رشته‌ها در همه دانشکده‌های کمبریج وجود ندارند اما بیشتر آنها تلاش دارند تا طیفی تقریبا کامل از رشته‌های تحصیلی را ارائه دهند.

تمام دانشجویان عضوی یکی از این دانشکده‌ها هستند.

کمبریج ۳۱ دانشکده دارد که از این میان، ۳ دانشکده فقط مخصوص خانم‌ها و باقی دانشکده‌ها مختلط است. البته پیش‌تر و در سال‌های دور همه دانشکده‌ها فقط برای مردها بودند. 

هزینه‌های دانشکده‌ها نیز برای دانشجویان (اقامت و تغذیه) بستگی به دانشکده دارد و با هم فرق دارند.