باقرخان (۱۲۴۰ خورشیدی تبریز - ۱۲۹۵ خورشیدی قصر شیرین) با لقب افتخاری به سالار ملّی، از مبارزان جنبش مشروطه بود.

• زندگی‌نامه

باقر خان فرزند حاج رضا بنا و شغل وی بنایی بود، ولی در جریان مشروطیت به مجاهدین پیوست. ریاست مجاهدین محله خیابان تبریز را به‌عهده داشت. پس از به توپ بستن مجلس، به دستور انجمن ایالتی همراه با ستارخان به جنگ مسلحانه با قشون دولتی که تبریز را در محاصره داشت، پرداخت. هم‌زمان با او، ستارخان در محله امیرخیز، محله دیگر تبریز، با قوای دولتی جنگ می‌کرد.

در اثر همکاری او با ستّارخان کار مشروطه طلبان پیشرفت کرده و تبریز از محاصره درآمد. پس از پیروزی مجاهدین، مجلس شورای ملی باقرخان را به لقب سالار ملی ملقب ساخت، و از او تقدیر نمود.

• تحصن باقرخان در کنسولگری

انجمن ایالتی آذربایجان و رهبران مشروطه‌خواه که نگران جان ستارخان و باقرخان بودند آن دو را به تحصّن در کنسولگری عثمانی راضی ساختند.
در حالی که رحیم خان کدخدایان تبریز را وادار می‌کرد تا ۹۰ نفر از سران مجاهدان را که باقرخان در رأس آن‌ها قرار داشت، به او تسلیم کنند، دلیری ستارخان که بیرق‌های سفید را فروکشید و باقرخان را رسماً به ادامه مبارزه فراخواند، اوضاع را به نفع مشروطه خواهان تغییر داد. باقرخان پس از اظهار پشیمانی، به درخواست انبوه مردمی که از مسجد صمصام خان به سوی خانه او روان شدند، دوباره به تکاپو برخاست و عزم مقابله با رحیم خان کرد. سرانجام نیز به همت او و دیگر مجاهدان، محل استقرار رحیم خان در باغ شمال تصرف شد. پس از آن، رشته امور شهر در دست مجاهدان افتاد و طرفداران شاه و مرتجعان که در شبکه‌ای مفسده‌انگیز به نام «انجمن اسلامیه» گرد آمده‌بودند، به ناچار شهر را ترک کردند.
با این‌همه، عین‌الدوله به دستور شاه، شهر را در محاصره گرفت و جنگی خونین آغاز شد و باقرخان که اردویش مقابل قوای عین‌الدوله قرار داشت، رشادت‌های کم‌نظیر نشان داد، و چون نمایندگان روس و انگلیس به بهانه حمایت از اروپاییان، اولتیماتوم شدیداللحنی خطاب به انجمن ایالتی تبریز فرستادند، باقرخان به این اخطار وقعی ننهاد و از کار دست نکشید.

• فرجام رهبران مشروطیت

چنان‌که در تاریخ مشروطیت منعکس است، در اثر مجاهدت ستّارخان و باقرخان مشروطیّت استقرار یافت اما دیری نگذشت که تبریز به دست قشون روس افتاد. سالار ملی و سردار ملی در تبریز نمانده و به تهران حرکت کردند و استقبال کم‌نظیری از این دو مجاهد شجاع از طرف دولت مشروطه به عمل آمد.

باقرخان بر خلاف ستارخان که شیخی بود، از متشرعه بود، از علمای مخالف مشروطیت که از متشرعه بودند، جانبداری می‌کرد و به آن‌ها احترام می‌گذاشت. او با ستارخان رقابت داشت و می‌گفت: مرد آن نیست که در امیرخیز جنگ کند. مرد منم که در ساری‌داغ با قشون دولتی جنگ کرده‌ام.

دمکرات‌های آذربایجان که نهضت خود را در دنباله نهضت مشروطیت و مکمل آن، و خود را وارث سنن مجاهدین آن دوره می‌دانستند، مجسمه باقر خان را در میدان شهرداری تبریز نصب کردند. در ۲۴ آذر ماه ۱۳۲۵ پس از سقوط پیشه‌وری مردم تحت تأثیر احساسات، آن مجسمه را که اثر دمکرات‌ها بود برانداختند.

داماد باقر خان سرتیپ هاشمی یکی از فرمانده قوای دولتی و مأمور آذربایجان بود که در طی جنگی مختصر، قوای دمکرات‌ها را در قافلانکوه مغلوب کرد و در میدان جنگ به درجه سرتیپی نایل آمد.

• خاندان باقرخان

اقر خان چهار پسر داشت به اسامی صادق خان، حسن خان، حسین خان و (میرزا) ابراهیم خان زوج بلقیس صفوی، دختر سید مهدی صفوی که یکی از خدمتگزاران بارگاه امام حسین در کربلا بود.

از سال ۱۳۸۷ با موافقت شهردار وقت تبریز علیرضا نوین تمام سرسبزی‌ها، پوشش گیاهی و درختان تناور و تنومند باغ پر وسعت مجاور خانه به‌جا مانده از باقرخان واقع در محله خیابان تبریز و کوچه بالاحمام برای تغییر کاربری باغ و ساخت چندین ساختمان بلندمرتبه تجاری و مسکونی به‌طور پنهانی برچیده و حذف شده و هم‌اکنون بنای خانه بسیار قدمت‌دار سالار ملی باقرخان پس از نابودی باغ ضلع جنوبی و نیز در اثر کمترین توجهات لازم از سوی متولیان پاسداری از آثار تاریخی شهر تبریز در آستانه ریزش قرار دارد. به رغم مخالفت اهالی محل و تعدادی از نمایندگان مردم تبریز در شورای اسلامی شهر تبریز مبنی بر هرگونه ساخت و ساز در باغ مجاور خانه باقرخان، آذرماه ۱۳۹۴ به‌طور شبانه و مخفیانه محیط پیرامون باغ کنار خانه باقرخان که گفته می‌شود در زمان‌های گذشته متعلق به حاج رضا طوبی واقف آرامستان طوبائیه و مالک کارخانه زهتابی تبریز بوده، چندین دیوار بلند پیش ساخته بتونی چیده شده و مقادیر زیادی ادوات ساختمان‌سازی و تیرآهن و سیمان در محل تخلیه شد. هم‌اکنون در پی سهل‌انگاری مدیران سازمان شهرداری و نادیده شمردن تاریخی بودن بنای بزرگ منتسب به باقرخان مقرر گردیده در مساحت بزرگ تنها باغ به‌جا مانده در هسته مرکزی شهر تبریز و دقیقاً در کنار همسایگی دیوار به دیوار بنای در حال فرسایش باقرخان چندین ساختمان بلند مرتبه تجاری مسکونی ساخته شود.

• یادبود

فیلم سینمایی ستارخان دربارهٔ جنبش مشروطه و به کارگردانی علی حاتمی و بازیگری عنایت‌الله بخشی در نقش باقرخان در سال ۱۳۵۱ ساخته شد.

به پاس کوشش‌های باقرخان در جنبش مشروطه، پس از انقلاب ۱۳۵۷ خیابانی در غرب تهران به نام او نامگذاری شد. همچنین تندیس‌ها و بناهای یادبود دیگری نیز در تهران و دیگر شهرهای ایران به یاد او برپا شده‌است.

• مرگ

باقرخان در تهران منزوی می‌زیست تا قضیه مهاجرت پیش‌آمد. وی به همراه چند نفر از مهاجرین حرکت نمود و در شبی در نزدیکی‌های قصر شیرین مورد اصابت گلوله یکی از راهزنان به قصد غارت اموال قرار گرفت. مرگ باقرخان به همراه هجده نفر از یاران و همراهانش در محرم ۱۳۳۵ قمری آبان ۱۲۹۵ خورشیدی بوده‌است.