بُت تندیسی از سنگ یا چوب یا فلز یا هر چیز دیگری است که آن را به شکل انسان یا جانور یا هر شکل خیالی یا راستینی بسازند و پرستش‌کنند. در زبان فارسی لفظ بُت را برگرفته از نام بودا دانسته‌اند، چرا که در آیین بوداییان می‌باید مجسمه‌ای از او در هر خانه باشد. بوداییان این مجسمه‌ها را می‌آراستند و زیبا می‌کردند، اما آرایش بُت در میان اعراب زیاد مورد توجه نبود و بت‌هایشان می‌توانستند هیکلی بی‌شکل از خرما یا چوب باشد. همچنین در بخشهایی از ادبیات فارسی بت برابر با معشوق زیباروی هم آمده‌است.

در زبان عربی به بتهایی که بشکل مجسمه انسانها و موجودات اساطیری بودند صنم ، و به نمادهای پدیده های طبیعی و سایر اشیای پرستیدنی وثن میگفتند ، بت ها را به عنوان نماد خدایان در نظر میگرفتند و برای آنها مراسم مذهبی نیایشی و هدیه و قربانی انجام میدادند تا خدای مورد نظر که بت سمبل زمینی آن بود را راضی کنند ، در گذشته مجسمه ال یهوه( قبل از دین یهود) الله ( قبل اسلام)میترا و آناهیتا و اهورامزدا در معابد یا بشکل نقاشی و سنگ نوشته در کتیبه های بسیاری موجود بود

• بُت‌پرستی در تاریخ

بت‌پرستی تقریباً در بین تمام ملل گذشته وجود داشته‌است. ایرانیان از معدود اقوامی هستند که هیچ‌گاه بت‌پرستی را به صورت رسمی نپذیرفته‌اند. هگل فیلسوف آلمانی می‌گوید: «ایرانیان با بت‌پرستی دشمن بودند و نیایشگاه‌های یونان را برای همین ویران کردند، اگرچه ایرانیان با همهٔ دین‌های دیگر مدارا می‌کردند اماچون یونانیان برای خدا نمود این جهانی ساخته بودند، با آن به مخالفت برخاستند.» در قرآن نام بت‌های قوم نوح ود، یغوث، یعوق و نصر و بت‌های اعراب لات و منات و عزی و بت‌های دیگری همچون بعل آمده‌است. یونانیان نیز اگر چه برای خدایان خود قائل به جسم و روح بودند، اما بت‌هایی از زئوس، هرا، آتنا، آرتمیس و هرکول ساخته و به ستایش آن پرداخته‌اند. مصریان نیز بت‌هایی همچون رع، آمون، اوزیریس، ایزیس، ست و آنوبیس را می‌پرستیدند. رومیان هم از ژوپیتر، جونو، دیانا و ونوسمجسمه‌هایی ساخته و به عبادت آنان می‌پرداختند. هبل و لات و منات و عزی و ود و یغوث و یعوق و نصر نیز از بت‌های اعراب بودند. در آیین میترائیسم نیز که در ایران شکل گرفت، بعدها تندیس‌هایی از آناهیتا و میترا ساخته شد و مورد ستایش قرار گرفت. آیین بودایی که در چین و بخشهایی از هندوستان رواج دارد معتقد به عبادت بودا است. در آیین برهمایی هم بت‌هایی چون شیوا جلوه گری می‌کنند. بت‌پرستی در قالب آیین شینتو و سایر ملل آسیای جنوب شرقی به وفور دیده می‌شود. عیلامیان باستان نیز که در میان رودان ساکن بودند پیرو توتم پرستی بوده و خدایانی مانند مردوک، بعل، انلیل و ائا داشتند. واژهٔ «بت» از پارسی میانه «بت» but گرفته شده که به معنی بودا است.

• بُت‌پرستی در ادبیات فارسی

ادبیات فارسی که در ایران پس از اسلام، در برهه‌هایی از تاریخ به شدت تحت تأثیر عرفان و تصوف بوده، به بت مفاهیم و معناهای تازه ای داده، و بر خلاف تعریف کلاسیک آن، در ادبیات فارسی از بت تفسیرهای مختلفی شده. در بسیاری از اشعار فارسی، بت می‌توانسته غرور آدمی، اسارت در قید و بندهای دنیوی، خودپرستی یا حتی بُت درون آدمی را در ذهن مخاطب تداعی کند.

• حافظ

گر جان به تن ببینی مشغول کار او شو .......... هر قبله ای که بینی بهتر ز خودپرستی

• سعدی

تا یک سرِمویی از تو هستی باقی ست .......... اندیشهٔ کارِ بُت پرستی باقی ست

گفتی بُت پندار شکستم، رَستم .......... آن بُت که ز پندار شکستی، باقی ست